KWA KA-DA KU SUN
Kwa ku nen nge ku sa pode ska-fe sa kwa pa da povo leva, fe yo nge na bila xe ni ke ba koye inen maxi fa. Punda tudaxi sa unwa so! A ka-be kala di unwa ka-volo otlo, maji ola a ka-sa tasondu ka-kume djelu di povo a ka-sa migu... Yo di nge ku kole subli ba liba, ku sa ala ka-manda kese di non se pikina, mina di fluta ku zete pema, ku na be we kedadji pa sun po te unwa vida baleladu fa. Mo tudu kwa te ola de, sa mo a ka-be kwa ka-da ku inen so!
Tudu non sebe kuma nen ka-sa ka-tom kwa ni mon nge pobli ka-linpa kadela ku e zo zuga buta. A na mese sebe ni kwa ku ka-pasa ku no fa. Xi non te anzu dwentxi ni xipitali se mindjan, non se pobli na ka-be avyon ne djelu di sebe di sawodji di nen azu fa. Pobli sa de ka-padise de so y ixi ku na poji fa ka-mole de! Nge godo soku ka-be avyon di ba tela ba xipitali di kolonba ku te tudu kwa, zo povo soku ka-paga tudu nen legela se. Non na ka-kele kuma ku nge ku te sebe ni kabesa, ku ta yo di anu ni tela ka-xtuda ka-po fe sumentxi kwa se fa... Nen ka-ko nge ku a na xina nadaxi fa! A ka-sama sun pa sun fe unwa kwa, maji xi sun na kuji moda se ku a mese fa, a ka-txila sun ni xtluvisu pe nge ku bwadinen. A ka-sa ka-fe kwa so malaboya pe tela non ka-dana de kotokoto.
Kwa ku toka pa da ku inen sa mo kwase ku nska-musa nanse nay. Unwa ka-manda otlo "tlaba", fe xtluvisu suzu pa e ka-mundja de pe mon ni liba kadela ka-pya. Zo xi nen tudaxi sa nge ku te ma kloson, sa ola a ka-sa ni bobo ka-fe di futa djelu di povo, sa ixi ku ka-manda ku ixi ku ka-futa da sun se ten, kwa ka-da ku inen... punda ni mundu se xi zuxi di ome na sen fa, sun ka-piji zuxi di ose.
Non tudaxi sebe ten kuma tudu nge ka-bi mole unwa dja, maji mo nen ska-fe kwa di xintxi, nna ka-po piji otlo kwa dinen fa!
Otlo kwa ten ku nge ku te xintxidu na toka fe ni San Tome ku Ie fa sa: xi sun sebe kuma tela non na ka-da di fe kwa mo di otlo tela fa, sela sun fe kwa minda se ku non ka-poji ku e. Punda xi non kole lele kolonba, tende kwa ku inen ka-fla, mo non sa poko bila te tela txoko, ku nge ku na ka-mese zuda sun fe kwa fa, punda we xa kuvisozu ku nen te, non soku ka-buya!
Elemanda ku nska-viza nanse, pa a fika sebidu kuma kada nge te kega de, kada nge te sala mon de. A na ka-po fe kwa vala ba we ni mijida se ku a ka-poji fa, xi a na te modu di sebe de fa. Punda kwa ka-da ku sun! Taji o sedu...
Mo nen nge se ku ska-manda ni tela non en... ku na te xintxidu ni kwa ku a ska-fe fa, ni papelu ku a ka-tason xina-xina, zo ola kwa ka-bi pa non po paga, non na ka-te djelu pa non po paginen fa!
A ka-be nen sunge se ku te bega nglandji, kabesa awa, ni nglentu menmen karu ka-vala, ku menmen ke ku kandja ku yo kwa ni ngletu de, plovya di djelu ku a futa povo, y a ka-kye matu ka-xina kwa ku a ka-be tela ku sa we non yo ka-xina. Xi a fadinen pa a xina kwa ni papelu pa non po fla ngleji tan, o kaba ku po ni matu, o na kume pixi fa, o kwaxi ku da kolonba ni kabesa, a ka-kole da kabesa ni son pa a po pe nomi dinen ni nen papelu se. A ka-golo kaneta se maxi glavi ku a te gwadadu ni ke, pa a po pe meka di nomi dinen, zo se sebe ke kwa ku a xkleve pe ni nen papelu se. Zo ola a ka-xe ni lwa ku poji ku mon ni jibela, sa mali sa de fedu za y povo soku ka-paga!
Kwa ku nen nge ku sa pode ska-fe sa kwa pa da povo leva, fe yo nge na bila xe ni ke ba koye inen maxi fa. Punda tudaxi sa unwa so! A ka-be kala di unwa ka-volo otlo, maji ola a ka-sa tasondu ka-kume djelu di povo a ka-sa migu... Yo di nge ku kole subli ba liba, ku sa ala ka-manda kese di non se pikina, mina di fluta ku zete pema, ku na be we kedadji pa sun po te unwa vida baleladu fa. Mo tudu kwa te ola de, sa mo a ka-be kwa ka-da ku inen so!
Tudu non sebe kuma nen ka-sa ka-tom kwa ni mon nge pobli ka-linpa kadela ku e zo zuga buta. A na mese sebe ni kwa ku ka-pasa ku no fa. Xi non te anzu dwentxi ni xipitali se mindjan, non se pobli na ka-be avyon ne djelu di sebe di sawodji di nen azu fa. Pobli sa de ka-padise de so y ixi ku na poji fa ka-mole de! Nge godo soku ka-be avyon di ba tela ba xipitali di kolonba ku te tudu kwa, zo povo soku ka-paga tudu nen legela se. Non na ka-kele kuma ku nge ku te sebe ni kabesa, ku ta yo di anu ni tela ka-xtuda ka-po fe sumentxi kwa se fa... Nen ka-ko nge ku a na xina nadaxi fa! A ka-sama sun pa sun fe unwa kwa, maji xi sun na kuji moda se ku a mese fa, a ka-txila sun ni xtluvisu pe nge ku bwadinen. A ka-sa ka-fe kwa so malaboya pe tela non ka-dana de kotokoto.
Kwa ku toka pa da ku inen sa mo kwase ku nska-musa nanse nay. Unwa ka-manda otlo "tlaba", fe xtluvisu suzu pa e ka-mundja de pe mon ni liba kadela ka-pya. Zo xi nen tudaxi sa nge ku te ma kloson, sa ola a ka-sa ni bobo ka-fe di futa djelu di povo, sa ixi ku ka-manda ku ixi ku ka-futa da sun se ten, kwa ka-da ku inen... punda ni mundu se xi zuxi di ome na sen fa, sun ka-piji zuxi di ose.
Non tudaxi sebe ten kuma tudu nge ka-bi mole unwa dja, maji mo nen ska-fe kwa di xintxi, nna ka-po piji otlo kwa dinen fa!
Otlo kwa ten ku nge ku te xintxidu na toka fe ni San Tome ku Ie fa sa: xi sun sebe kuma tela non na ka-da di fe kwa mo di otlo tela fa, sela sun fe kwa minda se ku non ka-poji ku e. Punda xi non kole lele kolonba, tende kwa ku inen ka-fla, mo non sa poko bila te tela txoko, ku nge ku na ka-mese zuda sun fe kwa fa, punda we xa kuvisozu ku nen te, non soku ka-buya!
Elemanda ku nska-viza nanse, pa a fika sebidu kuma kada nge te kega de, kada nge te sala mon de. A na ka-po fe kwa vala ba we ni mijida se ku a ka-poji fa, xi a na te modu di sebe de fa. Punda kwa ka-da ku sun! Taji o sedu...
Mo nen nge se ku ska-manda ni tela non en... ku na te xintxidu ni kwa ku a ska-fe fa, ni papelu ku a ka-tason xina-xina, zo ola kwa ka-bi pa non po paga, non na ka-te djelu pa non po paginen fa!
A ka-be nen sunge se ku te bega nglandji, kabesa awa, ni nglentu menmen karu ka-vala, ku menmen ke ku kandja ku yo kwa ni ngletu de, plovya di djelu ku a futa povo, y a ka-kye matu ka-xina kwa ku a ka-be tela ku sa we non yo ka-xina. Xi a fadinen pa a xina kwa ni papelu pa non po fla ngleji tan, o kaba ku po ni matu, o na kume pixi fa, o kwaxi ku da kolonba ni kabesa, a ka-kole da kabesa ni son pa a po pe nomi dinen ni nen papelu se. A ka-golo kaneta se maxi glavi ku a te gwadadu ni ke, pa a po pe meka di nomi dinen, zo se sebe ke kwa ku a xkleve pe ni nen papelu se. Zo ola a ka-xe ni lwa ku poji ku mon ni jibela, sa mali sa de fedu za y povo soku ka-paga!
A sebe kuma nen nge godo se ku ka-tom djelu nge tufu pe jibela zo fada povo kuma djelu kaba, djelu na xiga fa, ku otlo-otlo mintxila ku a ka-fada non, tela non soku ka-paga. Sa mo a ka-be plesu di kwa ka-subli de ni vende ka-ba ose. Xi non na tom xtenson y muda modu di pensa dinen nge se ku sa we di kwa povo, sa mo ola a ka-te latu mala plunda pe liba di unwa po ku kodo, zo pe kwa kume ni basu ni latwela gwada. Kwa ku non sebe sa ola latu se ka-xintxi selu di kume e na ka-kanya fa! E ka-golo modu di xiga ante kamya se ku kume sa ne y a po pya ke kwa ku ka-da ku e...
Kwa se soku ka-bi da ku nge ku ka-sa ka plesa nge djelu se modu di paga nge ele. Non sa mo latu se ku sa plundadu ni liba di kodo, maladu, ku fomi ni bega, ka xintxi selu di kume, maji kume se na sa non soku lanjae fa...
Iyemanja zuda non,
Jykiti Wakongo
No comments:
Post a Comment