LAZA

LAZA

Nayen, nska-fla di Laza, kwa di matu di fe da nen nge ku ska-mata povo, nge ku sa pikina, ku ska-padise di tela non!

A lentla nen nge ku te pode ni Santome ku Ie ku bodon, po nglon, ola nen ka-xe ba nala tela blanku, ola aka-ba dansa "talaxinya". Nge se ku te pode punda aka-futa djelu povo, lega maxibin ku anzu non se modu di vive mo nge. Ola nen djabu se ka-xe ba paxa ni Lijboa, Paliji, Blazil, Londlix, ba wanga djelu ku a txila di folo mo kwa ku e kye di ose, pe povo ni xipitali dwentxi se mindjan, se modu di kopla loso, pon ku lete di da mina pikina, lega nen maxibin ni tela ka-padise se djelu pa a po ba xkola, y otlo ku sa tela se modu pa a po bluguna bi San Tome ku Ie, sela a zunta lema nen sunge ku nen sange se da nkome. Ixi ku a na ka-po da po fa, a ka-fe mo nska-pensa di fe nay: golo pyado-zawa, ku sebe fe kwa gletu pa a po ba xipitali (e po sa ni Putuga, Flansa o Kuba) dwentxi mole, se modu pa a po kume djelu se ku a futa non nay. Yo maxibin ka-piji zuda da nen sunge ku nen sange se nay, maji nen ka-sa ka-li inen so, ka-fe poko di vida dinen, ka-tufu papelu pe fulu kadela, zo manda nen pobli o dwentxi ku na te nge ni pode fa, pa apo bi amanya, amanya...; anu ka-pasa y nen ka-sa ka-bila godo so, ka-golo di fika ku bega nglandji mo ploko. Povo ku sa pobli, ku na sa mina dinen "nge" se ku ka-futa fa, soku ska-pasa mixidaji, ska-mese bila dodo y ete nge ku ska-mole me. Npensa di fe laza, sama zalima bluku, pa nen po xa/baza mo di omali, y ola dja nen ka-xiga e na te bila tlaxi fa, a ka-be kamya a fo (nfenu).

Nen mosu ku nen mina di San Tome ku Ie ku ka-piji zuda da nen nge ku toka ni Tela, ku a na ka-kuji fa, a ka-fe poko di nanse, a ka-volo nanse, a po na pota fa, punda xi a fe kwa ku npenyu, xi a ximya oze, a po gwada punda a ka-bi koye amanya. Ola nen "nge godo" ku te pode myonle, ku a ka-mese pa tudu nge po sama inen dottolo, ka-dwentxi aka-bluguna ba tela di blanku pa a ba kula (maji pobli ku nge se pode say ka-mole ni xipitali se mindjan), zo ola a ka-yogo zo a ka-bila bluguna bi tela ku sawodji, ku vonte di bila klaga minda di djelu ku a poji pe jibela. Nen migu ku ka-fika nay ka-ba "TV" ba sola, punda sunge ku sa mina tela ska-dwentxi mali muntu...

Nga pe nomi di nen nge se ku fe poko di povo di san Tome ku Ie y ku a ka-po fe laza ni matu pa nen dwentxi mole o xi a ba tela blanku a na ka-te modu di bluguna bi San tome maxi fa, a ka-mole nen nala me, ni nfenu. A na ka-po poda nen djabu se ku ka-fe tudu kwa pa a sebe di vida nen tan kese di povo fa! Sela a lema nen ku mina nen ni lwa di tela blanku, ola a ka-ba paxa o ba kopla kwa (ni fela di nen tela se) pa a bi fe luxu ku e nay, ku djelu ku toka zuda nge ku te fata, ku na te xtluvisu fa y na te nge di zude fa. Nge ku na te modu di kume inen nglatu se ubwe fa, a po baya da inen ten o, punda San Tome ku Ie te Desu Plodozu y e sa maxi fotxi doke tudu pekado ku say basu y otlo-otlo ku nkese:

Raúl Wagner Bragança Neto, Gabriel Arcanjo Ferreira da Costa, Jorge Lopes Bom Jesus, Joaquim Rafael Branco, Álvaro João Santiago, Cosme Bonfim Afonso Rita, Maria de Fátima Leite de Sousa Almeida, Adelino Castelo David, Maria Fernanda Pontífice, José da Graça Viegas Santiago, José Cardoso Cassandra, Peregrino do Sacramento Costa, José Gomes Barbosa, Evaristo do Espírito Santo Carvalho, Carlos Bragança Gomes, Leonel Mário d'Alva, Francisco Fortunato Pires, Guilherme Posser da Costa, Maria do Carmo Neto, Abílio Rodas Ribas, Maria das Neves Ceita Batista de Sousa, Julieta Rodrigues Isidro, Guilherme Octaviano Viegas dos Ramos, Ana Maria da Conceição Silveira, Arlindo Afonso de Carvalho, Raúl d'Almeida Viana, Armindo Vaz d'Almeida, Lúcio Viegas Pinto, Arzemiro de Jesus Ribeiro da Costa dos Prazeres, João Lima Bragança Gomes, Alcino Martinho de Barros Pinto, Patrice Emery Trovoada, Tomé Soares da Vera Cruz, Alda Alves de Melo dos Santos, Acácio Elba Bonfim, Carlos Alberto Pires Tiny, Zeferino Vaz dos Santos Prazeres, Alberto Paulino, Maria do Carmo Trovoada Pires de Carvalho Silveira, Damião Vaz de Almeida, Delfim Santiago Neves, Carlos Gustavo dos Anjos, Fernanda Mendonça de Azevedo Margato (Didinha), Maria dos Santos Lima da Costa Tebús Torres, Filinto Guilherme d'Alva Costa Alegre, Manuel Deus Lima, Carlos Quaresma Batista de Sousa, Silvestre Dias de Barros Umbelina, Ladislau Frederico Quaresma d'Almeida, Mateus Meira Rita, Adelino Santiago Castelo David, Albano Germano de Deus, Celestino Rocha da Costa, Dionísio Tomé Dias, Eugénio Lourenço Soares, Manuel da Costa Carlos, Orlando de Assunção Fernandes, Norberto José d'Alva Costa Alegre, Óscar Aguiar do Sacramento e Sousa, Daniel Lima dos Santos Daio, Sebastião Pires dos Santos Nascimento, Fradique Bandeira Melo de Menezes, José Fret Lau Chong, ku otlo-otlo pekado ku nen mina nen ku ka-pensa kuma San Tome ku Ie toka inen tan.


Nen nge ku nanse na sebe nomi de fa, a ka-ba goloe ni pyado-zawa o ni "Net", punta fituselu ola a ka-be ku letlatu nen matu (punda nen ka-musa kala pasa, y letlatu nen na sa kwa ku te matxi di be fa) y e ka-sebe fla nanse nomi di tudu nen demono se. Nge ku te mina djelu, na ba kopla lopa di bixi fa, ba San Zon Ngola ba fe kwa ni matu da inen djabu se. A golo fitxiselu-aze pa fe kwa da nanse...

Inen pobli, zetadu ku nge "txoko" di San Tome ku Ie, a fika ku Desu e!

Jykiti Wakongo