MINA KU MOSU FOLO

MINA KU MOSU FOLO

Modu di pya di folo di San Tome ku Ie - Inen mina mwala ku inen mosu novu di San Tome ku Ie Nen ke mu e: Nge ku na tende fa ka-punta ixi ku tende, punda nxkleve kwa mu ni folo e.

Nayen, myonle, nen mina mosa ku nen mina mosu folo bilotlo e...
Non say ka-pya kwa ku we non!Awo!
Mixkoji e, Sun mu!

Non ska-be tela ka-dana de so. Nen mina ku inen mosu ka-mese ba Brazil ku otlo tela blanku, punda a ka-kunda kuma aska-ba tela di desu, tela maxi liku, ku te nge bwadu luma ku kloson nglandji y ku ka-zudinen xe ni padise di San Tome. Ola a ka-be modu di ba tela, a ka-koye Brazil se, punda a ska-ba unwa luge ku tudu "nge" sa bwadu, ku bon kloson mo a ka-be ni televizon y a ka-mese fe tudu kwa ku a ka-pya, vlegonya ku ubwe ni lwa ku a ka-be nen mina ku ka-plase ni "novela" di Brazil ka-fe.


Zo e te nen maxibin ku ka-sa bloxidu punda unwa "novela" naxi xiga ni televizon di San Tome ku Ie fa y a ka-fla: elemanda non sa tlaxi axi fan, o non toka pya novela se za pa non po sa "nge"... A ka-kunda kuma kwa ku blanku ka-xleve, ka-musa ni televizon sa axen me ni dja-dja. Ola ku a ka-xiga ni nen tela se so a ka-panta, zo fla awo... Maji e te nen mina mwala novu glavi di San Tome ku ka-sata awa tan ba otlo tela, mo Putuga, Flansa, Gabon, Ngola o Brazil, ku ka-lega nen mosu di tela non pe son, pletu mo de, ba nda ku nen gabon, nen mosu kavede ku nen ka-kunda kuma sa glavi (ku ka-da nge ku faka duji axi), yo dinen ten ka-kole tlaxi dinen mosu blanku (yo dinen ve za) ku ka-te dwentxi, ku yo mina mwala blanku na mese maxi fa o a zeta pe son, punda a na ka-tlaba fa, a na ka-nda ni xkola fa, a ka-venta kwa kenta kabesa, ka-bebeda pasa y ola bega ka-xa ku a ka-bila ku mon da pontope, nen mina non (san dottolo) ka-bluguna ba San Tome ku Ie ku maxkalenxa ku molokentxi ku dwentxi ni ubwe ba wanga pe tela.


Nen mina se, lololapi, ku ka-nda ni son poson ku poji pasa, mo nge ku ba tela ba fe "kursu", ku sebe montxi, pa a zuda tela klese, ka-sa pyolo doke nen mina ku ka-bende klopo ni lwa. Kwa ku a sebe a na ka-po numye fa!!

E te nen mina tela ten ku toma blanku (ka-nda ku gabon ku blanku pa a nganya djelu, punda blanku te mwala/ome de blanku nala tela dinen) nay San Tome ku Ie me, zeta nen mosu folo ku ka-da inen kunfyansa. Maji e te dinen ku ka-sebe kwa ku toto dinen mina se pasa, ku kwa ku a fe ni luge ku atava ne, soku nen mosu se na ka-pya inen vagin se ni lwa fa.

Vungu ku nen mina mese tende tan sa vungu di nen nge ku-kada pletu nkome, mata (mo Kavede, Brazil), fe nge mali. Yo pletu ku xe de ba Brazil ba fe "kursu", ola nen sode ka-be inen ni lwa ka-nda, a ka-mundja inen manda pe mon ni palede o zuga pe son ku ope ni liba di ubwe ku pingada pontadu ni kabesa mo kliminozu. Maji nen gabon meda se, na ka-fla nadaxi di nen kwa se ku ka-pasa nala tela se fa. Tela ku a ka-da pletu ku bala mo kaso, luge ku pletu ku sebe mo blanku na ka-nganya mo blanku fa; blanku ka nganya ante dosu, tlexi ve maxi doke pletu (maji pletu di tela se sa blutu pasa, punda a ka-sa ku goxto luma ola a ka- tlaba da blanku mo kabalu o mo dola ku a tava ka-xtlivi ku felu maladu ni ope - ante oze nen blanku ka-fe kwa ku a mese ku nen mina mwala pletu dala, zo zeta punda e sa pletu y e na ka-da pa e vive ku e mo men di mina nen fa); kamya ku pletu sa mo di uku soku nen mina ku nen mosu folo ka-mese ba xtuda.

E te mina folo ku ba tela ku ka-fe tudu kwa ku nen mina vagin ka-fe. Ola a ka-ba fesa ku nen miga, a ka-bebeda sete-folo, dumini ni kwakwali kamya ala, ku nge ku a na konse fa, zo ka-koda ni kama ku nge ku ka-po sa ku dwentxi y ola a ka-bila ve so a ka-be golo unwa folo nosentxi pa a fla kuma a ska-gogoe luma y a mese vive ku e ante dja motxi. Nen mosu folo tudaxi ka-mese fe kwa se me.


Ola a ka-xiga nala tela blanku se, a ka-bila we pe nen mina dala y kuma nen ku te sebe, ku te djelu, ku sa fina, na ka-kye inen mon fa (punda pletu y pobli ku a sa), sososo a ka-ba luma kwakwali ve o mina blanku vajin ku na te glasa me fa, klaga ba ku e koboke ba musa nen migu dinen pletu, zo fla kuma e sa de fedu, punda e sa ku mwala blanku (mo djabu ku lega klusu pe son, subli ba ose ba lele desu ku sa blanku). Maji yo nen mina blanku se ku nen mosu blanku sa kwa ku a bila-bila ku mon zeta, ku bila dinen ve za, ku te bega godo, ku dwentxi ni ubwe, ploko, kadela ku mama kyedu. Nen kwase so a ka-fla kuma e sa mwala y a ska-subli. Nkonveta zentxi se! Tela sa de danadu kotokoto ku nen maxibin non sa dinen donoxadu...

Zo yo pletu ku ka-nda ku blanku nala, nen blanku ka-sa ka-pya inen mo kliminozu... Yo dinen mina folo ku nda ku blanku ni Putuga, Flansa, Blazil, Xpanya o otlo tela sebe kuma nen blanku na ka-be kwa se ku a ka-fe ku bon we fa (ne ami ten fan). A sebe punda yo dinen vagin se pasa vlegonya ni koboke dinen pe di mina mwala o mosu blanku ola a ka-ba musa inen pletu ku a ska-kobo kadela. Ante mina pikina ka-be sun ni xtlada ka-vala ka-ponta sun ku dedu ka-sama pletu, y e po sa mina folo buyadu ku blanku, mosu folo ku blanku ten o pletu me ka-nda de so. Kwa ku ka-da blanku vlegonya maxi sa nen migu dinen blanku ku ka-zeta inen ola a ka-sebe kuma nen ska-nda ku nge pletu, y pletu ku na te vlegonya ni kala fa, ka-be nen kwa se ka-li ka-fe mo kwa ku a na ska-xintxi nadaxi fa. Maji maxi montxi nen na ka-lega mwala/ome dinen toma pletu fa. Soso pletu sa de venxa blanku ante dja motxi. Unwa kwa sa setu: plasela blanku sa glavi y e te poda. Nga samae, plasela mansu...

Nga desa unwa kwa nay da povo ku maxibin di tela folo: Nflan... A po subli o, punda ola a ka-dese ten... Awo!! Zeme so e... Sun mu!

Jykiti Wakongo