MUNDU KU DOSU KOLO

MUNDU KU DOSU KOLO

Mundo se non te dosu kwatu, unwa sa blanku y otlo sa de pletu! Nna ka-po fla ni mundu se se fla ni Desu fa. Nxkleve unwa mina kwa ku ka-fla ni Desu pletu plume y myonle nga ba fla di mundu ku kwa ku ka-fla ni modu ku a fe mundu non, punda nmese pa nanse po sebe kuma Desu ku a ka-fla nen donu non, sa kwa ku a pensa ni kabesa nen kolonba, zo a xkleve kwase pe livlu mo kwa ku Desu fla. Kwa ku a mese tan sa pa nge kele ne y pa nen te modu di manda ni nge ku a mese, ni kwakwali kamya ku e ka-sa ne. Elemanda ku yo di gleza ska-bili, ka-bila kosa da kwa ku a fla ne plume, bila nge kabesa ku klovensa doxi, maji e sa blanku me so ska-fe kwase da pletu, punda kwa ku blanku mese tan sa futa djelu y ba sebe di vida de. Ni tlaxi nfla kuma Desu di Aflika sa pletu y a golo tudu modu pa pletu po kese de y pa a po kele ni "Desu" ku a kya da nge ni mundu. Nayen, nga bi fla di modu ku blanku fe mundu de ku demanda, ku sotxi, ku bodon, ku otlo-otlo kwa ni tudu kamya ku nen djabu se vala ne, pa a po tom konta di tela ku sen ni mundu.

Nen nge di Koreya, ola nen "eulo-amelikanu", ku nen kolonba ku ka-bi fo tela blanku ka-ba ala tela dinen, a po ta ala yo meji, fe migu ku inen, maji nen na ka-bili potto da inen djabu se fa... nen na dodo fa! Xi nen bili potto koboke dinen da nen demono se, nen sa nen buyadu so. Mo non pletu ku ka-bili potto da tudu kaxta di kolonba o kaso ku ka-bi fo otlo tela, fla kuma a sa migu non, a mese zuda, soku sa ni padise se!

Tudu non sebe kuma ni mundu se non, dosu kolo tan so ku sen: blanku ku pletu. Mundu se te dosu kwatu kolo y non na ka-po fe nadaxi fa. Modu ku a fee, tudu kwa ku a ka-fe ni mundu se ku non sa ne ka-vive sa da unwa kwatu tan. Kwa sa fedu da kwatu se ku nen blanku sa ne, punda mundu sa de fedu ni modu pa inen soku ka-manda ne. Non tudaxi sebe kuma blanku lentla tela pletu mo migu, maji ola pletu ku te bon kloson de moxu pa e tason pikina, e tom mon-mon y na ska-bila mese xe maxi fa. Unwa dja ku a be kuma tela pletu te kwa ku vale yo djelu, a pega pletu ku a poji bende, ku kega ku a futa ni tela de lolo. Kwase naxi kaba fa, ante oze tela pletu sa luge ku a ka-bi txila kwa ku a mese, xi a na fute fa, a ka-kople plesu ku bwada inen, punda pletu mese budu pa e ba kopla vin-pema de pa e bebeda tan; ku sigaru de pa e venta tan, lega mwala ku anzu ni koboke ku mixidaji. Zo e te ixi ku ka-txila unwa minda djelu se (ku na ka-xiga fa) fika pe ke pa mwala fe kume ku e, maji maxi montxi minda djelu se, pletu ka-da ku e ni kadela be ku e fela ba patxi ku nen vajin ku plasela y bebeda de sete-folo.

E te tela pletu ku blanku pujita ne y na mese xe ne maxi fa. Ixi ku xiga plume ku toma tela ni mon pletu da nen mina nen mole, maji ukwe dinen ku nanse y ku fika ni tela pletu mo plaga ska-tom tela pletu mo kwa ku tokinen, o ku nen donu nen bi ku e fo ose. A na mese pa pletu ba we fa! Tudu djelu ku a ka-nganya, a ka-ba pe ni tela di donu nen ku saji blanku, pa nen po bila maxi liku y kya mina nen ku bega godo. A ka-fla kuma pletu ska-mata otlo, maji kenge ku ka-fe pingada ka-bende da pletu ku te ma kloson, ku ka-bende non? Non sebe kuma ola pletu ka-dana tela, e ka-sa bwa pa nen kolonba lentla bi zuda non ku fanya, loso, sukli, salu, fezon, zette, lopa, pa non te kwa di paga inen, maxi doke plesu di kwa ku a fla kuma a "ska-da" nge. Tudu nen kwase, pletu naxi sebe antawo fa! Sela a bili nen we, pya kolo di kwa ku a ska-fe ku tela, punda non me so mese pa tela ska-dana de axen...


Mofala, xi ni San Tome ku Ie, xi folo tende konse di blanku, ola ku e ka-bi de fo nfenu bi fla kuma vijan/lumon non mese tom non losa, txila non awa ku toka non, txila non kakai, bana o kafe ni matu, o fla kuma nge Ngola o Ie ska-mese fe non mali y non ka-sa ni pingada ka-kopla ku djelu ka-gaxta pa a da ke fogo, mata nge nosentxi di vida de, da losa fogo, dana xtlada, kenge ku ka-padise?
Kenge ku ka-mole, lega anzu se pe o se men de?
Kenge ku na ka-te modu di txila kwa kume ni losa fa y ka-sa ni mixidaji?
Kenge ku ka-fika se xtlada di nda ne?
Kenge ku ka fika se koboke de?
Kenge ku ka-plede y kenge ku ka-nganya?

Non tudaxi sebe kuma xi klupa saji non, ku ba tende fitxiselu ka-baya da non, maji axen me non de djelu pa e fe xtluvisu se...

Tende konse di blanku ku mese fe nogoxo de soku ska-mata non!! Elemanda ku nga fla kuma tudu kwa ku ska-pasa ni tela pletu sa punda pletu so mese y blanku soku ka-da kabesa dinen pletu se konse y vota pa a po lentla ni blaku se ku a sa ne. Ni televizon, pletu ka-fe kwa ku blanku ka-manda inen fe tan. Ola ku a ka-musa kwa ku toka blanku ku tela de, a na ka-be nadaxi ku ka-suzinen kala fa; kwa ku sa fe ni supe da mundu; kwa ku ka-txila glavi ni kwa ku a mese pa a kunda kuma tela dinen sa. Maji ola e ka-sa kwa ku toka pletu, a ka-musa kwa ku we na ka-mese pya fa; kwa fe ku ka-da nge mendu tan; nge ku mixidaji ka-piji kume; nge ka-mata nge; nen mosu novu ka-futa; nen mina mwala ka-bende ubwe plovya di xinku-kloa; nen pletu ku ka-lega tela nen (bende gleba, bende ke, futa nge djelu) tufu pe kanwa pixkado, bluguna ba tela blanku; pletu ku ska-mese lentla nen tela ku a ka-pega tufu pe vapo mo bwe y otlo ku a ka-da ku bala o ka-mole.

Ni "Rdp-Aflika", ku a ka-sama televizon di Putuga pa tela pletu, na ka-musa nadaxi ku sa bwadu da pletu fa. Non na ka-be poson ku sen fa, tudu kwa ku a ka-musa sa matu, xitu ku nge suzu-suzu, ku lopa fonodu ni ubwe so. Elemanda, ola nen blanku ka-be pletu nala tela dinen, a ka-punta xi nen ka-dumini ni liba po mo makaku! A fe unwa kwa ku a sama "Aflika-Global", pa a musa kwa ku pletu ska-fe, pa a po te modu di na bila te zuda di blanku fa, maji a ka-musa ome ka-klaga matu ni ke-banyu pa nganya djelu, mina pikina ku mixidaji, ni lwa ka-piji kume suzu kotokoto, zo unwa nen mwala se putuga ku ba unwa nen tela se di pletu e be unwa anzu ni mon di men de y vajin se (blanku) fla axi: " ... e te dosu anu, maji e sa txoko pasa pa anu ku e te; we de sa sonbladu mo di unwa nge ve; kabelu sa kolo bobo punda mixidaji...". Na sebe xi kwase sa pa e zuda anzu se o xi e ska-fe poko di pletu ku sa ni sufli se fa.

Kwa ku ka-da mu leva sa ola pletu ka-musa blanku ku kanta o ku ka-plase ni televizon di blanku, ku kanta vungu di tela de o xkleve kwa di tela de da blanku, ku a ka-fla kuma a sa xintxidu ku e, a ka-sola ola e ka-mole, mo sun "Elvix" ku kanta vungu di pletu ni Amelika y tudu nge sebe, maji a ka-fla kuma e fe vungu di blanku. Sun "Elvix" se na fla kuma nen vungu se ku e tava ka-kanta sa vungu ku e tava ka-tende nen pletu dala ka-kante fa, punda e sebe kuma blanku na ka-pode fa y ante oze e te yo di blanku ku na ka-kele ni kwase ku nfla fa. Ami so sebe kuma xi e ka-fla kuma nen vungu se sa di pletu a na ka-xe ni ke ba tende fa y inen vungu de na ka-bende fa.

Myonle e bila te "Eminen", ku ka-kanta vungu di pletu da blanku, maji kuma e sa de blanku ku kabelu lolu ku we zulu, vungu de ka-bende yo, maxi doke vungu ku nen pletu dala ka-kanta. Ola nen nglantu se, kolonba di Brazil, ka-xkleve kwa di inen pletu ku ka-kanta ni Amelika, a ka-fla kuma tudu dinen mosu se tava ka-bende mindjan y tava ka-futa nge kwa ba kadja, soku Desu zuda inen elemanda a ska-kanta wo! Maji xi a pya kwa ku nen djabu se me ka-xkleve da nen kolonba ku nen ka-gogo ku vungu dinen, a na ka-sebe xi nen futa, xi a mata nge, xi a bende mindjan, xi a xe ni kadja fa!"...

Xi nba tlaxi, ola ntava ka-fla ni motxi di nge ku ka-xkleve kwa tela o kanta vungu pletu ni Aflika, nyua televizon di tela pletu ka-musa o ka-fla di sun se mo a ka-fe ku blanku ola ku e ka-mole ni nfenu de. Pletu mo Mamadou Konte ku mole, ku fe yo di vungu da Aflika, a na ka-fe unwa kwa ni televizon pa a fla de, fla di kwa ku e fe da tela non fa y kuma e sa bwa da nge di Aflika, pa bila kwa xintxidu non liku, nadaxi... Sela blanku so ka-fe, zo ola nen mese, xi a mese, so a ka-musa non! Pa pletu, nen kwase na vale fa. Kwa di tela de na vale fa, andeji me punda xi blanku na fade nadaxi fa e na ka-sebe fa! A ska-tende mu za?

E bila te kwa ku a ka-ngoxta di musa ni televizon da povo pasa, ku sa kwa ku ka-te ome ku ka-dumini/ka-gogo ku ome (blanku fe kwa de pa e wanga dwentxi se pe mundu, soso e ka-pe kwa di ome ka-va ome kadela - mwala ku ka-dumini mwla ten - tudu ola pa povo po pya). Nen blanku se dodo ka-fla kuma kwa sesa doxi luma y e te pletu ku ska-mese fee ten...


Nen blanku ka-fla pa pletu na mata bisu pa e po kume fa, maji ola nen ka-bi Aflika, a ka-paga nge djelu pa a ba mata nen bisu y bende xinkwenta mili(€) ni tela dinen. Nen blanku soku te kloneta di bwe plundadu ni sala di koboke, nala tela dinen; inen so te dentxi di ngandu, dentxi di lefantxi, pele di yo bisu di Aflika ni koboke dinen. Kenge ku ka-bixi lopa ku sapatu ku a ka-fe ku pele di nen bisu ku a ka-mata nay e? Pletu so e na sa fa! Punda djelu di kople, adewakongo!

Zo a ka-fla kuma nen bisu ska-kaba ni matu lolo, punda ome ska-kaba ku matu, ska-kota po ni matu lolo pa ba bende y fe ke ku e. Maji nen po se ku a ka-kota ni Aflika ka-be ni vapo ba tela nen blanku se, ku ka-fla nen kwase o! Nanse ka-po fada mu, ke kwa ku nen demono se blanku mese?


A ska-lenbla di sun se blanku mufinu ku tava pade di gleza ni San Tome ku Ie, sun "Bixpu Abili Liba" - (letlatu sun sa ni "artigu IDF..."), ku futa yo djelu ni banku ni San Tome, ba fe xtlada ni tela ku e nanse ne ni Putuga? Sun se me ku nen blutu ku ska-manda ni tela ba ngana povo, fla kuma a ba fe misa da Desu pa zunda non ku "pedon" di yo di djelu ku nen nge godo non tason futa povo. E te nge ku ka-kele kuma sun se na sa djabu fa! Sun sa nala ka-fe xtluvisu da nen migu sun blanku, ku sa ni tela di blanku pa inen po be modu di bende livlu ku nen xkleve ku ka-fla di Desu dinen blanku. Kwa ku a ka-dumini y koda ku e ni kabesa tan sa djelu. Xi yo pletu (maxi montxi nen sange ve) lentla ni kwase di gleza, nen ka-da "jimola", y e sa maxi djelu ku nen ka-te pa a po pe ni jibela nen, bila liku.

Ni mundu, a fe yo di gleza, pa xi unwa nge na kele ni unwa fa, po ba otlo ku ka-fla otlo kwa, maji pa unwa Desu se me y vonte di ngana nge y tufu djelu pe jibela sa fotxi pasa. Xi pletu ka-xe de di Aflika ba tela blanku ba fadinen di kwa ku e tende Desu de pletu ka-fla, nen blanku se me ka-kole ku e, da pletu se fogo, sama demono, zo a ka-bila fle: "Fo day, djabu! Fo day satanaji... Be bo kamya anji bo fo! Djabu leva bo!...

A bili we o! Punda mundu se sa dosu kwatu!

Kwa nmese tan sa pa non te pon, paji ku amole ni San Tome ku Ie. Bamu vive ni paji ku sosegu, patxi pon da tudu nge ku ka-tlaba da tela, se koye nge pikina ku a na konse nomi de fa ku nge godo ku tudu nge konse.

Nkunzula tudu nen pletu se nglatu! Nkunzula tudu nen blanku se ku ka-fo nfenu bi txila non paji ni tela non!

Bakwe pletu ku tela de!

Jykiti Wakongo